เก็บประเด็นมาเล่า โครงการอบรม การออกแบบกิจกรรมดนตรี นิทาน และเกมเชิงรุก เพื่อส่งเสริมทักษะสมอง EF ในเด็กปฐมวัย โดย พวป.

ในวันเสาร์ที่ 11 มีนาคม 2566 ที่ผ่านมา ทีมงานพวป.ได้ยกทีมงาน และพาผู้ทรงคุณวุฒิด้านการศึกษาปฐมวัย ผู้ช่วยศาสตราจาร์ย ดร. ปิยนันท์ หิรัณชโลทร อาจารย์ประจำสาขาการศึกษาปฐมวัย มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ไปให้ความรู้คุณครูกันที่จังหวัดโคราช ณ. ห้องประชุมแกรนด์บอลลูม โรงแรมรายาแกรนด์ อำเภอเมือง จังหวัดนครราชสีมา ทางทีมงานรู้สึกดีใจและภูมิใจที่มีคุณครูผู้เข้าอบรมหลายท่านติดตามข่าวสานการอบรมของเราและเดินทางมาไกลจากหลายจังหวัดในภาคอีสาน และมีคุณครูจากศูนย์พัฒนาเด็กเล็กเดินทางมาร่วมอบรมไกลจากจังหวัดฉะเฉิงเทราด้วย! ทีมงานก็หวังว่าจะได้รับการติดตาม และสนับสนุนจากคุณครูในการอบรมครั้งต่อๆ ไปเหมือนเดิมนะครับ

สำหรับคุณครูหลายๆ ท่านที่พลาดการอบรมในครั้งเพราะติดภารกิจ ไม่เป็นไรครับคุณครูสามารถติดตามข่าวสารการอบรมของเราได้จากเว็บเซต์ หรือ Facebook page ของบริษัท หรือจะสมัครเมลลิสต์เพื่อจะได้ไม่พลาดข่าวสารอบรมหรือสื่อการเรียนคุณภาพจากพวป.ครับ วันนี้ผมขอเก็บประเด็นสำคัญๆ มาแชร์กันกับคุณครูจะได้มาอัพเดทกันครับ

ประเด็นสำคัญจากการอบรม

1.การออกแบบกิจกรรมเพื่อพัฒนาทักษะสมองสำหรับเด็กปฐมวัย เราจำเป็นต้องมีความรู้ความเข้าใจพื้นฐานเกี่ยวกับสมอง และพัฒนาการด้านการคิดหรือสมองของเด็กปฐมวัยก่อนนะครับ

2.สมองที่เราพูดถึงเกี่ยวกับการพัฒนาเด็ก มีอยู่ 3 ส่วนหลักนะครับ แต่ส่วนที่เป็นพระเอกของเราจริงๆ คือสมองส่วนหน้า (Frontal Lobe) หรือทักษะสมอง EF เพราะเป็นส่วนที่ข่วยให้เราจัดการกับปัญหายากๆ ได้ หรือสร้างสรรค์ชิ้นงานที่ไม่เคยเกิดขึ้น แต่สมองส่วนอื่นก็มีความสำคัญเหมือนกันนะครับ ได้แก่ สมองส่วนระบบลิมบิกก็เป็นส่วนที่เกี่ยวข้องกับอารมณ์และความผูกพันธ์ของมนุษย์ และสมองส่วนท้ายทอยก็เป็นสมองที่เกี่ยวข้องกับสัญชาตญาณพื้นฐานเมื่อเจอภัย เช่น สู้ ถอย หนี ยอม หรือการดำรงชีวิตพื้นฐาน เช่น การหายใจ

3.สำหรับการพัฒนาทักษะสมอง EF เราสามารถจำแนกออกมาเป็นทักษะย่อย 9 ด้าน เพื่อใช้เป็นแนวทางในการส่งเสริมและพัฒนาเด็ก โดยเราไม่จำเป็นต้องส่งเสริม 9 ด้านไปพร้อมกันภายในกิจกรรมเดียว เพียงแค่ส่งเสริมให้ครบทั้ง 9 ด้าน จากกิจกรรมที่หลากหลาย

ทักษะสมอง EF มี 9 ด้าน ได้แก่

1. ความจำเพื่อใช้งาน (Working memory)
2. การยับยั้งชั่งใจ คิดไตร่ตรอง (Inhibitory control)
3. การคิดยืดหยุ่น (Shift/Cognitive Flexibility) ไม่เชื่อว่าเราคิดถูกแต่อย่างเดียว มีมุมมอง ความคิดอื่นๆ ที่อาจจะดีหรือถูกต้องเหมือนกัน
4. การควบคุมอารมณ์ (Emotional/Behavioral control)
5. จดจ่อใส่ใจ (Focus/Attention) อันนี้ก็เหมือนมีสมาธิ ไม่ใช้พฤติกรรมที่นิ่งไม่ขยับเคลื่อนไหวนะครับ แต่เป็นใจที่จดจ่อกับเรื่องใดเรื่องนึงอย่างต่อเนื่อง
6. ติดตาม ประเมินตนเอง (Self-Monitoring)
7. ริเริ่ม (Initiating)
8. การวางแผน จัดระบบ ดำเนินการ (Planning and Organizing)
9. มุ่งเป้าหมาย (Goal-Directed Persistence)

4.เด็กในวัย 1 ขวบ ยังไม่พร้อมที่จะพัฒนาทักษะสมอง EF นะครับ ควรเริ่มจากการพัฒนาทักษะการคิดพื้นฐานอื่นๆ ก่อน ทักษะภาษา หรือการใช้ประสาทสัมผัสทั้ง 5 สำรวจและเรียนรู้สิ่งต่างๆ รอบตัว

5.วัยสองขวบขึ้นไป คุณครูมาสามารถออกแบบกิจกรรมเพื่อส่งเสริมทักษะสมอง EF ที่เป็นแบบกิจกรรมเชิงรุก (Active Learning) กิจกรรมเชิงรุกคือกิจกรรมที่เด็กได้ใช้สมองเยอะ ไม่ได้หมายถึงต้องเคลื่อนไหวเยอะๆนะครับ เป็นกิจกรรมที่มีความท้าทาย และเด็กได้ทำงานเป็นกลุ่มร่วมกับเพื่อนๆ ครับ

6.ในการออกแบบกิจกรรมคุณครูไม่ต้องเน้นทักษะ EF ทั้ง 9 ด้านไปพร้อมๆ กัน ไม่งั้นคุณครูจะประเมินเด็กไม่ได้ เช่นในห้องเรียนมีเด็ก 30 คน ถ้าคุณครูปรเมินทั้ง 9 ด้านใน 1 กิจกรรม จะเท่ากับว่าคุณครูต้องประเมินเด็ก 270 ด้าน ใน 1 กิจกรรม ซึ่งมีรายละเอียดเยอะมากๆ

ตัวอย่างกิจกรรมที่ส่งเริมทักษะสมอง EF

ในการอบรมของเราดำเนินไปด้วยกิจกรรมที่ให้คุณครูได้ลงมือเล่นและทำกิจกรรม คุณครูได้ร่วมเรียนรู้และสะท้อนคิดจากการทำกิจกรรมจริงๆ ถึง 7 กิจกรรม วันนี้ผมจะหยิบเอา 4 กิจกรรมที่เป็นทีเด็ดมาเล่าให้ครูฟังละกันนะครับ

กิจกรรมที่ 1 Ball Movement

• อุปกรณ์ ลูกบอลประมาณ 4-7 สี ขนาดขนาดประมาณ 7 ซม. ตามจำนวนเด็ก
• วิธีการเล่น เด็กแต่ละคนเลือกลูกบอลมาคนละ 1 สี เมื่อเด็กได้ลูกบอลครบทุกคนแล้ว เริ่มการเล่นโดยเปิดเพลงและให้เด็กเด็กเคลื่อนไหวตามจังหวะเพลง คุณครูหยุดเพลงพร้อมแสดงภาพโจทย์ลูกบอลสีต่างๆ และให้เด็กจับกลุ่มกับเพื่อนตามสีและจำนวนของลูกบอลตามโจทย์
• ทักษะสมอง EF จากกิจกรรมนี้คุณครูวิเคราะห์กันว่าทักษะ EF ที่เด็กได้คือ
• ความจำเพื่อใช้งาน
• ความคิดยืดหยุ่น
• การวางแผน จัดระบบ และดำเนินการ
• กิจกรรมนี้เหมาะสำหรับเด็กตั้งแต่ 2 ขวบขึ้นไป

กิจกรรมที่ 2 Happy Band

• อุปกรณ์ เครื่องดนตรีให้พอกับจำนวนเด็กที่รวมคุณกิจกรรม ควรใช้เครื่องดนตรีที่หลายหลาย เครื่องสาย เครื่องเป่า เครื่องกระทบ

ชุดเครื่องดนตรีประเภทกระทบให้เกิดเสียง (MS045)

• วิธีการเล่น คุณครูเปิดเพลงที่เด็กๆ ชื่นชอบ และให้เด็กแต่ละกลุ่มเล่นเครื่องดนตรีตามจังหวะ คุณครูสามารถเพิ่มความท้าทายโดยมอบหมายให้มีตัวแทนเด็กทำหน้าที่วาทยกร และกำกับวงดนตรีโดยให้กำหนดสัญลักษณ์เอง

• ทักษะสมอง EF
  1. ความจำใช้งาน
  2. ติดตาม ประเมินตนเอง
  3. จดจ่อใส่ใจ

กิจกรรมที่ 3 Paper Tower

• อุปกรณ์
  1. กระดาษ a4 หลายรีม
  2. สก๊อทเทปแบบฉีกได้
• วิธีการเล่น คุณครูแบ่งกลุ่มเป็นกลุ่มละ 4 – 6 คน และมอบอุปกรณ์ให้กลุ่มละ 1 ชุด จากนั้นให้เด็กแต่ละกลุ่มสร้างหอคอยกระดาษ a4 และเทปกาวให้สูงที่สุด กลุ่มไหนที่สร้างสูงทีสุดจะเป็นผู้ชนะสำหรับกิจกรรมนี้
• ทักษะสมอง EF
  1. ความจำเพื่อใช้งาน
  2. ความคิดยืดหยุ่น
  3. การวางแผน จัดระบบ ดำเนินการ
  4. ริเริ่ม
  5. มุ่งเป้า
• กิจกรรมนี้ต้องอาศัยการทำงานร่วมกันเป็นกลุ่มจะเหมาะกับเด็ก 4 ขวบขึ้นไป

กิจกรรมที่ 4 Climbing ball

• อุปกรณ์ เกมปีนป่ายย้ายลูกบอลแสนสนุก

เกมปีนป่ายย้ายลูกบอลแสนสนุก (AA461)

• วิธีเล่น คุณครูให้เด็ก 1 – 4 คนนั่งแต่ละฝั่งของเกมปีนป่าย และให้เด็กใช้ไม้พาลูกบอลขึ้นไปไต่ขึ้นไปบนผนังที่มีหลุมจนถึงจุดบนสุดของหอคอยให้ครบทั้ง 3 ลูก โดยห้ามให้บอลตกลงมา หากบอลตกลงมาให้เริ่มต้นจากฐานใหม่ ผู้เล่นที่สามารถพาลูกบอลขึ้นไปครบ 3 ลูกก่อนเป็นผู้ชนะ สามารถให้เด็กแข่งขันกันเป็นทีม และให้เด็กช่วยกันวางแผนภายในทีมได้
• ทักษะสมอง EF
  1. การจดจ่อ
  2. มุ่งเป้า
  3. ควบคุมอารมณ์
  4. วางแผน จัดระบบ และการดำเนินการ

เป็นไงบ้างครับกับกิจกรรมเพื่อส่งเสริมทักษะสมอง EF สำหรับเด็กปฐมวัย คุณครูคงได้ไอเดียไปใช้ในห้องเรียนกันนะครับ โดยคุณครูสามารถนำไปปรับกับบริบทห้องเรียนของคุณ เช่น ปรับกิจกรรมให้ยาก ง่ายขึ้นตามระดับพัฒนาการ และประสบการณ์เดิมของเด็กในห้องเรียนนะครับ

สุดท้ายนี้หากคุณครูต้องการรับข่าวสารดีๆ แบบนี้ฝากติดตามพวปทางช่องทางโซเชียวต่างๆ หรือสมัครเมลลิสต์ด้านล่างครับ